Hamiləlik, gələcək analar üçün həm emosional, həm də fiziki baxımdan həssas bir dövrün başlanğıcıdır. Bu müddət ərzində hormonal dəyişikliklər qadının bədənini bəzi bakteriyalara qarşı daha həssas edə bilər. Hamiləlik zamanı qadınların ağızının içindəki toxumalar, yəni selikli qişa, daha həssas və asanlıqla zədələnə bilən hala gəlir. Buna görə də, diş və ağız təmizliyinə xüsusi diqqət göstərmək lazımdır, çünki bu həssaslıq bakteriyaların daha asan yayılmasına və diş əti problemlərinin yaranmasına səbəb ola bilər.
ABŞ Xəstəliklərə Nəzarət və Qarşısının Alınması Mərkəzinin (CDC) məlumatına görə, hamilə olan ABŞ qadınlarının 60-75 faizi hamiləlik dövründə hormonal dəyişikliklər səbəbindən diş əti iltihabından əziyyət çəkir. Parodontal xəstəliklər, bədən üçün iltihablı və mikroblu bir yük kimi qəbul edilir və erkən doğumlar və uşağın doğum çəkisinin azalması ilə əlaqələndirilir.
Bu səbəbdən, hamiləlik dövründə ağız gigiyenasına xüsusi diqqət yetirmək çox vacibdir. Diş ipinin müntəzəm istifadəsi dişlər arasındakı qida qalıqlarını və plakanı təmizləyərək diş əti iltihabının qarşısını almağa kömək edir. Diş ipi gündə ən azı bir dəfə istifadə edilməlidir, daha yaxşı nəticə üçün isə diş fırçalama ilə birlikdə istifadə olunmalıdır.
Bu araşdırmadan əldə olunan ən vacib nəticə odur ki, hamilə qadınlar dişlərini təmiz saxlamağa çalışmalıdırlar ki, bu da yaxşı ağız gigiyenası deməkdir, yəni diş fırçalama və diş ipi istifadəsi ilə asanlıqla əldə edilə bilər. Hamiləlik dövründə diş əti problemlərinin qarşısını almaq və ümumi sağlamlığı qorumaq üçün bu tədbirlərə riayət etmək vacibdir.
Hamiləlikdən əvvəl diş baxımı niyə vacibdir?
Hamiləlikdən əvvəl diş baxımı çox vacibdir, çünki bu, hamiləlik dövründə ortaya çıxa biləcək problemlərin qarşısını almağa kömək edir. Hamiləlik zamanı hormonların miqdar və balansının dəyişməsi diş ətlərini daha həssas edir və diş əti iltihabı riskini artırır. Xroniki iltihab mənbələri aradan götürülməlidir. Əgər hamiləlikdən əvvəl dişləriniz sağlamdırsa, hamiləlik zamanı bu cür problemlərlə üzləşmə ehtimalınız azalar. Həmçinin, diş və diş əti problemləri ana və körpənin ümumi sağlamlığına da təsir edə bilər. Bu səbəbdən, hamiləlikdən əvvəl diş müayinəsi və lazım olan müalicələri etmək həm ananın, həm də körpənin sağlamlığı üçün önəmlidir.
Çürük dişlər körpəyə zərər verirmi?
Çürük dişlər körpəyə dolayısı ilə zərər verə bilər. Ana ağız və diş sağlamlığına diqqət yetirmədikdə, bu həm onun öz sağlamlığına, həm də körpəsinə mənfi təsir göstərə bilər. Diş çürüməsi və diş əti xəstəlikləri bakteriyaların çoxalmasına şərait yaradır, bu bakteriyalar isə qan dövranı vasitəsilə bədənin digər hissələrinə yayıla bilər. Bu vəziyyət bəzi hallarda erkən doğuşa, aşağı çəki ilə doğuma və digər sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər.
Ağız və diş sağlamlığının pozulması nəticəsində yaranan infeksiyalar ananın ümumi sağlamlığını zəiflədir ki, bu da hamiləliyin gedişatına mənfi təsir göstərir. Bundan əlavə, ağızdakı mikroblar həzm yolu ilə bədənə yayıla bilər və bu, sağlamlıq üçün risk yaradır. Diş əti problemləri ilə diabet arasında elmi əlaqə mövcuddur və hamiləlik dövründə ən ciddi sağlamlıq problemlərindən biri də gestasional diabetdir. Bu səbəblə, hamiləlik zamanı diabetə səbəb ola biləcək risk faktorlarını minimuma endirmək vacibdir.
Diş çürüməsi yalnız ağrıya səbəb olmaqla kifayətlənmir, həm də bədənin ümumi sağlamlığını zəiflədir. Ağrılar isə hamiləlik dövründə əlavə stres və narahatlıq yaradır ki, bu da arzuolunmaz bir haldır. Buna görə, hamiləlikdən əvvəl və hamiləlik zamanı ağız gigiyenasına xüsusi diqqət göstərmək çox önəmlidir.
Hamiləliyin diş sağlamlığına təsiri nədir?
Hamiləlik dövründə diş sağlamlığı bir neçə amildən təsirlənir:
- Hormonal dəyişikliklər: Estrogen və progesteron səviyyələrinin artması diş ətlərinin həssaslığını artırır, şişməyə və iltihaba səbəb olur. Bu, diş əti iltihabına (gingivit) yol aça bilər.
- Oral sekresiya: Hormonlar tüpürcək axınına təsir edərək, tüpürcəyin keyfiyyətini və sürətini dəyişir. Bu, ağızın təmizliyini azaldır və çürük riskini artırır.
- Turşuluq: Hamiləlikdə qastrit, ürəkbulanma və qusma nəticəsində ağızda turşuluğun artması diş toxumalarına zərər verə bilər. Turşu diş minasını zədələyir, diş səthinin aşınmasına səbəb olur, həssaslıq yaradır və çürük riskini artırır.
- Yuxu keyfiyyəti: Hamiləliyin sonrakı mərhələlərində yuxu keyfiyyəti pisləşir, bu da dişlərin sıxılmasına və oynaq ağrılarına yol açır. Dişlərin sıxılması qulaq, boyun və çiyin nahiyələrində gərginlik və ağrıya səbəb ola bilər.
Yemək vərdişləri: Hamiləlik dövründə yemək vərdişləri dəyişə bilər, daha tez-tez yemək səbəbi ilə ağız gigiyenasına daha çox diqqət yetirmək lazım gəlir. Gündə ən az 2-3 dəfə dişlərin fırçalanması tövsiyə olunur.
Hamiləlik zamanı diş daşının təmizlənməsi nə kimi problemlər yaradır?
- Diş əti qanamaları: Hormonlar diş ətlərini həssaslaşdırır, bu da təmizləmə zamanı qanamanı artırır.
- Həssaslıq: Diş ətində iltihab və şişmə səbəbiylə təmizləmə ağrı verə bilər.
- Güvənlik: Təmizləmə alətləri və müalicə üsulları hamiləlik üçün uyğun olmalıdır.
- Təhlükəsizlik: Hamiləlik dövründə bəzi müalicə üsulları məhdudlaşdırılmışdır. Diş həkimi uyğun və təhlükəsiz yanaşma təmin etməlidir.
Diqqətli bir yanaşma ilə diş daşının təmizlənməsi hamiləlikdə diş sağlamlığını qorumağa kömək edər.
Hamilə qadınların diş ağrısı necə müalicə olunur?
Hamiləliyin I Trimestri (0-12 həftə):
- Ən yaxşısı, diş müalicələrini hamiləliyin ilk üç ayında, xüsusən diş çürüyü və iltihab müalicələrini təxirə salmaqdır. Bu dövrdə bəzi müalicələr məhdudlaşdırıla bilər.
Hamiləliyin II Trimestri (13-27 həftə):
- Bu dövrdə diş müalicələri, xüsusən də lazımi müalicələr və diş daşının təmizlənməsi həyata keçirilə bilər. Hamiləliyin ikinci trimestri, həmçinin təhlükəsiz müalicələr üçün ən uyğun dövrdür, çünki inkişaf etmiş dövrdə hamiləlik daha stabil olur.
Hamiləliyin III Trimestri (28-40 həftə):
- Diş müalicələri bu dövrdə daha ehtiyatlı aparılmalıdır. Təhlükəsiz müalicələr, məsələn, ağrıkəsici müalicələr, yüngül diş müalicələri həyata keçirilə bilər, amma əsasən təcili hallarla məhdudlaşmalıdır. Yuxarıdakı dövrdə müalicə və xüsusilə invaziv prosedurlar daha çox diqqət tələb edir.
Əlavə Tədbirlər:Diş əti qanamaları: Hormonal dəyişikliklər səbəbindən diş əti qanamaları baş verə bilər. Diş həkimi müalicə zamanı diqqətli olmalı və qanamanı minimumda saxlamaq üçün tədbirlər görməlidir.
Diş ağrısı: Ağrıkəsici dərmanlar yalnız həkiminizin tövsiyəsi ilə qəbul edilməlidir. Hamiləlikdə ibuprofen və aspirin kimi dərmanlardan çəkinmək lazımdır. İbuprofen hamiləlik dövründə istifadəsi ilə bağlı aşağıdakı tövsiyələrə uyulmalıdır:
- Birinci Trimestr: İbuprofenin hamiləliyin ilk üç ayında istifadəsi tövsiyə edilmir. Bu dövrdə ibuprofenin istifadə edilməsi ilə bağlı risklər, xüsusilə də beyin inkişafına təsir göstərə bilər.
- İkinci Trimestr: İbuprofen istifadə edilə bilər, amma yalnız həkim tövsiyəsi ilə. Bu dövrdə istifadə edildikdə, mütləq həkim nəzarətində olmalıdır.
- Üçüncü Trimestr: İbuprofenin hamiləliyin son üç ayında istifadə edilməsi tövsiyə edilmir, çünki bu, körpənin ürək-damar sisteminə və doğum prosesinə mənfi təsir göstərə bilər. Üçüncü trimestrdə ibuprofenin istifadəsi, doğumdan əvvəl qanamanın artması və körpənin böyrək funksiyalarına təsir risklərini artırır.
Ümumiyyətlə: İbuprofenin hamiləlik dövründə istifadəsi yalnız həkiminizin tövsiyəsi ilə və lazım olan hallarda həyata keçirilməlidir. Alternativ ağrı kəsici və antiinflamator vasitələr, məsələn, Paratsetamol (asetaminofen), daha təhlükəsiz hesab edilir və hamiləlik dövründə istifadə olunmaq üçün üstünlük verilir.
Diş çürüməsi baş verərsə, dərhal müalicə edilməlidir və ya hansı hallarda gözləmək lazımdır?
Hamiləliyi izləyən ginekoloqun icazə verməsi şərti ilə diş çürüməsi hamiləliyin istənilən mərhələsində müalicə edilə bilər. Müalicə üçün ən təhlükəsiz dövr olaraq hamiləliyin 13-27-ci həftələrini təyin edə bilərik.
Hamilə qadınlara kanal müalicəsi aparılırmı? Hamiləlik dövründə hansı diş müalicəsi aparıla bilər və ya edilə bilməz?
İnkişaf etməkdə olan texnologiya sayəsində hamilə qadınlarda fırlanan alətlər və ‘apex locator’ ilə kanal müalicəsi həyata keçirilə bilər. Yalnız kanal müalicəsi aparıldığı halda, hamilə qadının rentgeni çəkilmir. Hamiləlik dövründə hər cür diş müalicəsi, o cümlədən diş çəkilişi aparıla bilər, lakin təcili deyilsə, müalicə doğuşdan sonraya qədər təxirə salınır.
Diş müalicəsində istifadə edilən kimyəvi maddələrin ana və körpəyə təsiri necədir?
Hamiləlik dövründə diş müalicələrində istifadə olunan kimyəvi maddələrin ana və körpəyə təsiri belədir:
- Diş Doldurucular:
Kompozit Doldurucular: Bu maddələr dişlərə uyğun müasir materiallardır və cıva tərkib etmir. Hamiləlikdə daha təhlükəsiz hesab olunur. - Diş Ağardıcı Maddələr:
- Diş ağardıcı məhsullar, məsələn, peroksid, hamiləlik dövründə yalnız həkimin tövsiyəsi ilə istifadə olunmalıdır. Kimyəvi maddələrin uzunmüddətli təsirləri qeyri-müəyyəndir, buna görə də ağardılma prosedurları tövsiyə edilmir.
- Diş Antiseptiklər və Anestetiklər:
- Antiseptiklər: Diş həkimləri antiseptiklərdən infeksiyaların qarşısını almaq üçün istifadə edirlər. Bu maddələr hamiləlik dövründə adətən təhlükəsizdir, amma həkiminizin tövsiyəsi ilə istifadə edilməlidir.
- Anesteziklər: Artikain (articaine) lokal anesteziklərdən biridir və hamiləlik dövründə adətən təhlükəsiz hesab edilir. Amma istifadəsi həkimin tövsiyəsi ilə həyata keçirilməlidir. Artikain, diş müalicələrində ağrını yüngülləşdirmək üçün istifadə edilir və müasir tədqiqatlar onu təhlükəsiz bir seçim kimi qiymətləndirir.
- Kanal Müalicəsi:
- Endometazon: Kanal müalicəsində istifadə olunan endometazon, dişin içindəki iltihabı azaldaraq müalicə prosesini dəstəkləyir. Hamiləlik dövründə endometazonun təhlükəsizliyi ilə bağlı məlumat məhduddur, buna görə də həkiminizin tövsiyəsi ilə istifadə edilməlidir.
- AH Plus: Kanal müalicəsi üçün istifadə olunan AH Plus, yüksək performanslı bir kanal örtücüsüdür və hamiləlik dövründə adətən təhlükəsiz hesab edilir. AH Plus, diş kök kanallarını doldurmaq üçün istifadə olunur və bu prosesdə effektivdir.
- X-Ray (Rentgen Şüaları):
- Hamiləlik dövründə rentgen şüalarının istifadəsi mümkün qədər azaldılmalıdır. Lazım olduqda, xüsusi qoruyucu tədbirlər (məsələn, qarın qoruyucu qabaqlar) ilə həyata keçirilməlidir.
- Təmizlik və Profilaktik Üsullar:
- Diş daşının təmizlənməsi və digər profilaktik tədbirlərdə istifadə olunan kimyəvi maddələr adətən təhlükəsizdir. Hamiləlik dövründə bu müalicələr diqqətlə aparılmalıdır.
- Antibiotiklər
- Penisilin və amoksisilin: Bu antibiotiklər hamiləlik dövründə adətən təhlükəsiz hesab edilir və bakterial infeksiyaların müalicəsi üçün istifadə olunur. Lakin, hər hansı antibiotik istifadəsi həkim tərəfindən tövsiyə edilməlidir.
Makrolidlər (eritromisin, azitromisin, klaritromisin):
- Eritromisin: Hamiləlikdə ümumiyyətlə təhlükəsiz hesab edilir və bakterial infeksiyaların müalicəsi üçün istifadə edilir.
- Azitromisin: Adətən hamiləlik dövründə təhlükəsiz sayılır və bəzən istifadə olunur.
- Klaritromisin: Hamiləlik dövründə istifadə olunmamalıdır, çünki təhlükəsizliyi ilə bağlı kifayət qədər məlumat yoxdur.
- Sefalosporinlər hamiləlik dövründə ən çox istifadə edilən antibiotiklər qrupuna daxildir və onların hamiləlik zamanı istifadəsi ümumiyyətlə təhlükəsiz hesab edilir. Həkimlər tərəfindən infeksiyaların müalicəsində geniş istifadə olunur, xüsusilə də sidik yolu infeksiyaları, tənəffüs yolu infeksiyaları və digər bakterial infeksiyalar üçün.
Antibiotiklərin hamiləlik dövründə istifadəsi diqqətlə idarə olunmalıdır. Həkiminizin tövsiyələrinə əməl edərək yalnız lazım olan hallarda və düzgün dozada qəbul edilməlidir. Bu, ana və körpənin sağlamlığını qorumağa kömək edəcəkdir.
Dişi qırılan hamilə qadın panikaya düşmədən nə etməlidir?
Əvvəlcə ağrını azaltmaq üçün şişkinlik varsa, soyuq kompres tətbiq edin. Dişin ətrafını duzlu su ilə yumşaq şəkildə yuyun. Bu, ağrı və infeksiya riskini azaldacaq. Dərhal diş həkimi ilə əlaqə saxlayın, çünki hamiləlikdə müalicə xüsusi diqqət tələb edir. Həkiminiz dişi müayinə edəcək və müvafiq müalicəni təyin edəcəkdir. Sərt və qıcqırdıcı qidalardan çəkinərək yumşaq qidalar istehlak edin. Əgər qanama, şişkinlik və ya yüksək ağrı kimi ciddi simptomlar yaranarsa, təcili tibbi yardım alın. Diş müalicəsi zamanı diş həkiminizin tövsiyələrinə riayət etmək vacibdir.
Hamiləlikdən əvvəl diş sağlamlığı ilə bağlı aşağıdakı ehtiyat tədbirləri tövsiyə edilə bilər:
Diş Müayinələri: Hamiləlikdən əvvəl bütün diş müayinələrini aparın. Çürük dişlərin olub-olmadığını, ağız gigiyenasını, ağıl dişlərinin vəziyyətini və köhnə müalicələrin vəziyyətini yoxlayın.
Fırçalama və Yemək Vərdişləri: Dişlərinizi gündə ən azı iki dəfə fırçalayın və sağlam yemək vərdişlərinə diqqət yetirin.
Lazımi Müalicələr: Ehtiyac varsa, diş müalicələrini vaxtında tamamlayın.
Prosedurların Vaxtı: Diş müalicələri hamiləliyin istənilən mərhələsində həyata keçirilə bilər, amma ən rahat dövr ikinci trimestrdir.
